Obecnie bardzo powszechnie używa się zamiennie terminów: dojrzałość szkolna, gotowość szkolna, przygotowanie do szkoły.
Aspekty rozwoju dzieci istotne dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej:
Rozwój umysłowy
Rozwój społeczny
Rozwój fizyczny
Rozwój emocjonalny
Dziecko dojrzałe do nauki szkolnej potrafi:
• powiedzieć, jakie ma imię i nazwisko, ile ma lat, gdzie mieszka, opowiedzieć o pracy rodziców,
• narysować rysunek postaci ludzkiej: postać jest kompletna, części ciała są proporcjonalne do całości, części ciała są rozmieszczone właściwie,
• obchodzić się z przyborami do rysowania, malowania, pisania; nie wychodzić poza linie kolorując obrazek; nazwać to co narysowało,
• ciąć nożyczkami w linii prostej i krzywej; lepić z plasteliny,
• dobrać w pary przedmioty lub obrazki, klasyfikować je wg określonej zasady, np. owoce, pojazdy, zwierzęta,
• łączyć zbiory wg określonej cechy, np. wielkość, kolor,
• wskazać różnice w pozornie takich samych obrazkach,
• rozpoznać różne dźwięki z otoczenia, np. głosy zwierząt,
• liczyć kolejno do 10 ; po przeliczeniu liczmanów powiedzieć, ile ich jest,
• dokonywać dodawania i odejmowania na konkretach w zakresie 10
• ma dobrą koncentrację uwagi,
• jest zainteresowane pracą i jej efektami,
• jest odporne na niepowodzenia,
• jest wytrwałe przy dłuższym wysiłku,
• prawidłowo wymawiać wszystkie głoski,
• nazwać głoskę na początku i na końcu wyrazu, różnicować wyrazy o podobnym brzmieniu, np. kran – tran, góra – kura, bada – pada,
• podzielić zdanie na wyrazy, wyrazy na sylaby,
• opowiedzieć treść obrazka posługując się mową zdaniową,
• rozwiązać proste zagadki,
• czytać niedługie teksty ze zrozumieniem,
• uważnie słuchać przez dłuższą chwilę opowiadania, bajki, muzyki,
• wykonać proste ćwiczenia gimnastyczne; uczestniczyć w grupowych zabawach ruchowych,
• wskazać lewą i prawą stronę swego ciała i osoby stojącej na wprost,
• doprowadzić do końca rozpoczętą zabawę, pracę, w trudniejszych sytuacjach zwrócić się o pomoc do osoby dorosłej,
• zgodnie bawić się z rówieśnikami – współdziałać, czekać na swoją kolej,
• działać sprawnie; umieć podporządkować się słownym poleceniom,
• wykonać podstawowe czynności samoobsługowe: samodzielnie zjeść, ubrać się, umyć, zawiązać sznurowadła, zapiąć guziki, zamki
• siedmiolatek potrafi nawiązać kontakty z rówieśnikami i dorosłymi, jest wrażliwy na opinię nauczycieli i innych osób dorosłych.
Olbrzymią rolę w przygotowaniu dziecka do nauki szkolnej pełnią jego rodzice. Polega ona na:
• dbałości o zdrowie fizyczne dziecka – poprzez kontrole lekarskie, stosowanie się do wskazań i stworzenie odpowiednich warunków bytowych,
• kształtowaniu prawidłowej wymowy, rozwoju słownictwa – poprzez rozmowy, częsty kontakt z dzieckiem, zapewnienia mu towarzystwa rówieśników
• rozwijaniu logicznego myślenia, zapamiętywania, poprzez pobudzanie dziecka do obserwacji, rozmowy na określone tematy, wyjaśnienia, wyciąganie wniosków i interpretowanie widzianych zjawisk i rzeczy
• wyrabianiu umiejętności spostrzegania istotnych szczegółów, analizowania i syntezowania – poprzez np. gry i zabawy z dzieckiem ćwiczące wymienione czynności. Doskonale do tego celu służą gry kostkowe, domino, historyjki obrazkowe, układanki z klocków, tzw. przybijanka.
• dbałości o prawidłowy rozwój dziecka. Ćwiczenie sprawności rąk – poprzez rysowanie, kalkowanie, zamalowywanie (książeczek do kolorowania), wycinanie według wzorów, lepienie z plasteliny itp.
• nauczeniu szanowania pomocy szkolnych – poprzez przyzwyczajanie dziecka do utrzymywania porządku w zabawkach
• rozbudzaniu zainteresowania szkołą, nauką – poprzez odpowiednio prowadzone rozmowy
• przygotowaniu do samodzielności w obsługiwaniu siebie – poprzez wcześniejsze wymagania w tym zakresie.
• wyrabianiu umiejętności współżycia w grupie – poprzez zapewnienie kontaktów z rówieśnikami i kierowanie nimi
• wpajaniu zasad kulturalnego zachowania się, kształtowaniem postawy życzliwości w stosunku do innych kolegów
• przyzwyczajaniu dziecka do stałego rozkładu dnia
• stworzeniu mu odpowiednich warunków do odrabiania lekcji – poprzez zapewnienie dziecku spokoju, miejsca do odrabiania lekcji, uregulowanie trybu życia (spacery, sen, posiłki).
Jak bawić się i pracować z dzieckiem przygotowując je w ten sposób do nauki w szkole?
• wymienianie z pamięci cech przedmiotów np.: jaki jest cukier, słoń, orzech? Co jest kwaśne?
• klasyfikowanie przedmiotów lub obrazków np. klocki według kształtu, koloru, wielkości, obrazków według treści np. zwierzęta domowe, leśne
• zabawa w „prawdę i nieprawdę” (dorosły mówi np. czerwona trawa, miękka poduszka, róża pachnie, zielony śnieg itp. a dziecko reaguje mówiąc „prawda”, „nieprawda”
• zabawa w kończenie zdań np. gdy chcę malować, to muszę przygotować…; gdy zniszczę koledze zabawkę, to muszę..
• zabawa w szukanie przeciwieństw np. grzeczny – ….itp
• zabawa w definiowanie np. co to jest dom, książka, przyjaciel..
• zabawy z historyjkami obrazkowymi: układanie według właściwej kolejności obrazków tworzących historyjkę; opowiadanie historyjki; opowiadanie historyjki
z której zabrano wcześniej obrazek (np. ostatni lub środkowy)
• rozwiązywanie i układanie zagadek
• zabawa „na niby”- dziecko wyobraża sobie i opowiada, co by było gdyby np. ludzie mogli fruwać, gdyby istniały wróżki, mamę wyręczył w sprzątaniu robot …
• zabawa „co się zmieniło” – dziecko opowiada o zmianach jakie zaistniały np. w pokoju, na stole itp.
• oglądanie obrazków różniących się szczegółami – wskazywanie tych różnic
• konstruowanie, budowanie z klocków budowli według wzoru – „zbuduj takie samo”
• modelowanie znanych dziecku liter np. z plasteliny, miękkiego drutu
• labirynty – wyszukiwanie drogi, którą trzeba pokonać, aby dotrzeć do określonego celu
• wypełnianie kolorem oznaczonych pól – zabawa „co się kryje na tym obrazku?”
• malowanie rysunków konturowych np. kopiowanie przez kalkę techniczną
• układanie puzzli itp.
Ponadto: dostarczaj dziecku ciekawych przeżyć i doświadczeń poprzez spacery, wyprawy do kina, teatru, czytanie książek itp.; często rozmawiaj o przeczytanej książce, obejrzanej bajce, zaobserwowanym wydarzeniu, zjawisku; odpowiadaj chętnie na pytania; wyjaśniaj nieznane słowa; ucz dziecko planowania zabaw, prostych prac domowych, przewidywania i oceniania rezultatów swoich działań; zachęcaj do uzasadniania swojego stanowiska np.: dlaczego nie chcesz pójść ze mną na spacer? Dlaczego uważasz, że Marek zachował się niegrzecznie?; ucz dziecko formułowania wniosków np. dlaczego nie udała ci się ta budowla?; zachęcaj dziecko do samodzielnego rozwiązywania problemów np. w trakcie zabawy- nie podsuwaj gotowych rozwiązań.
Opracowała mgr Małgorzata Grzesiak