Logopedia jest nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy, usuwaniem wad wymowy oraz nauczaniu mowy w przypadku jej braku lub utraty.
Zadaniem logopedy jest więc:
- Kształtowanie prawidłowej mowy w przedszkolu i szkole, czyli dbanie o prawidłowy jej rozwój pod względem fonetycznym, gramatycznym i leksykalnym.
- Usuwanie wad wymowy ( mówienie i rozumienie) w przypadku jej braku lub utraty.
- Usuwanie zaburzeń głosu.
- Usuwanie trudności w czytaniu i pisaniu.
Wada wymowy czy mowy ma ujemny wpływ na kształtowanie osobowości dziecka. Sprzyja rozwijaniu u niego takich cech jak: nieśmiałość, skrytość, poczucie niepełnosprawności. Dziecko takie przeważnie stara się ją ukryć i dlatego też woli nie odpowiadać na pytania zadawane przez nauczyciela . W związku z tym dzieci te wymagają wyrozumiałości i stosowania specjalnych metod pedagogicznych przez wychowawców i rodzinę.
Zaburzenia mowy u dzieci objawiają się w rozmaity sposób i mają różny stopień nasilenia. Zaburzenie w tym zakresie utrudniają proces porozumiewania się i przekazywania informacji.
O opóźnieniu rozwoju mówimy wtedy, gdy słownictwo dziecka znajduje się poniżej wieku, poniżej normy przewidzianej dla danej grupy wiekowej.
Oto najczęstsze przyczyny opóźnienia lub hamowania rozwoju mowy:
- niedojrzałość układu mięśniowo -nerwowego w obrębie artykulatorów
- niekorzystne warunki środowiskowe
Wadliwą wymowę można stwierdzić kiedy mowa:
- nie jest łatwo słyszalna
- nie jest łatwo zrozumiała
- jest nieprzyjemna w odbiorze ( chodzi tu o dźwięk i ton)
- dźwięki są zniekształcone
- jest zmieniony akcent i rytm
- jest nieodpowiednia do wieku
Do najczęściej występujących form zaburzeń mowy należy tzw. nieprawidłowa artykulacja. Zaburzenie to obejmuje 3 grupy niewłaściwej wymowy głosek:
- opuszczanie głosek
- przestawianie głosek
- zniekształcanie głosek
Na rozwój mowy dziecka największy wpływ ma środowisko, w którym się dziecko wychowuje.
W wieku 3-7 lat jest nim rodzina i przedszkole, w późniejszym – rodzina i szkoła.
Aby usprawnić język:
- mlaskamy,
- układamy język w rurkę,
- kląskamy (jak robi konik?),
- wypychamy językiem policzki,
- układamy język w „koci grzbiet”,
- wsuwamy język pod górną i dolną wargę,
- przesuwamy język na boki w jamie ustnej,
- dotykamy czubkiem języka kolejnych zębów,
- formujemy język szeroko i wąsko w jamie ustnej,
- przesuwamy czubek języka zygzakiem po podniebieniu,
- przesuwamy czubek języka od górnych zębów wzdłuż podniebienia.
- Aby usprawnić wargi:
- cmokamy,
- parskamy, prychamy,
- na przemian robimy „dzióbek” i rozszerzamy usta,
- wydymamy, zaciskamy, rozluźniamy, masujemy wargi palcami,
- układamy wargi jak do wymawiania samogłosek: A, O, U, E, Y, I,
- przy zaciśniętych zębach, naprzemiennie zakładamy wargi na siebie.
Aby usprawnić policzki:
- poruszamy policzkami jak żaba,
- napinamy policzki wraz z wargami,
- wydymamy je i wciągamy do wewnątrz,
- masujemy policzki dłońmi, okrężnymi ruchami.
Aby łatwiej uzyskać głoski: SZ, CZ, Ż, DŻ:
- cofamy czubek języka wzdłuż podniebienia,
- czubkiem języka dotykamy wałka dziąsłowego,
- czubkiem języka kreślimy kółka na podniebieniu miękkim,
- czubkiem języka dotykamy na przemian dwóch górnych ostatnich zębów,
- próbujemy dmuchać na czubek języka uniesiony do podniebienia, równocześnie przyciskając policzki dłońmi (język nie może przywierać do podniebienia, żeby powietrze nie przedostawało się bokami).
Rozwój mowy u dziecka:
- 7-9 miesiąc
Dziecko powtarza proste sylaby; rozróżnia, kiedy mówisz do niego przyjaźnie, a kiedy się złościsz. - 12 miesięcy
Dziecko kojarzy osoby ze określającymi je słowami („mama”, „baba”, „ciocia”).
Rozmawiaj z nim jak najczęściej, prostym językiem, używając łatwych do powtórzenia wyrazów dźwiękonaśladowczych (kura to „ko – ko”, pies to „hau – hau”).
Czytaj książeczki i opowiadaj, co widać na obrazkach; baw się w wyliczanki i śpiewaj. - 18-24 miesiące
Dziecko zaczyna mówić bardzo prostymi zdaniami, szybko używa coraz większej liczby słów. - 36 miesięcy
Dziecko sprawnie posługuje się prostymi zdaniami. - 3-latek powinien wymawiać:
wszystkie samogłoski,
spółgłoski: m, mi, b, bi, p, pi, f, fi, w, wi, k ki, g, gi, ch, i li, j, ł, d, n, ś, ź, ć, dź, ń,
zaczynają się pojawiać: s, z, c, dz,
czasami sz, ź, cz, dż. - u 4-letniego dziecka:
utrwalają się: s, z, c, dz,
pojawiają się sz, ż, cz, dż,
pojawia się r. - 5-latek powinien już wymawiać: sz, ż, cz, dż oraz r (ale ok. 35% dzieci nie wymawia jeszcze prawidłowo najtrudniejszych głosek).
Aleksandra Olejnik
Logopeda